معمولاً لکنت زبان از دوران کودکى آغاز مى شود و به ندرت فردى که در دوران کودکى لکنت ندارد، در بزرگسالى دچار آن مى شود. البته در موارد خاصى و بر اثر حوادث ناگهانى (مثل سیل، زلزله، آتش سوزى، تصادف و جنگ و درگیرى) ممکن است افراد بزرگسال نیز دچار اختلال در گفتار و لکنت شوند. گاهى در دوران بلوغ نیز افرادى که به نحوى لکنت زبان داشته اند، مجددا دچار لکنت زبان مى شوند. در واقع سن و شرایط و ویژگى هاى دوران بلوغ، در تغییر شکل و یا شدت لکنت نقش دارد. لکنت زبان معمولاً در میان پسران، بیشتر از دختران هست و در بررسى ها و تحقیقات مختلف، پسران سه برابر بیشتر از دختران، مبتلا به لکنت زبان مى شوند[1].

انواع لکنت
به طور کلى به دو نوع لکنت مى توان اشاره کرد:

1. لکنت کلونیک یا حالت تکرار در بیان کلمه؛ در این نوع از لکنت فرد مبتلا یک سیلاب از کلمه اى را با سرعت و تشنج بیان مى کند؛ مثلاً کلمه «پدر» یا «خودم» را چنین بیان مى کند: «پ پ پ پدر» و «خ خ خ خودم».

2. لکنت تونیک یا توقف در تلفظ: این نوع لکنت در اثر توقف چند ثانیه اى عضلات تلفّظى به وجود مى آید. فرد مبتلا به این نوع لکنت، هنگام اداى کلمات به شدّت به خود فشار مى آورد و بعد از چند ثانیه، به طور ناگهانى کلمه را بیان مى کند.

علل لکنت زبان:
تاکنون علل بروز لکنت به طور دقیق بیان نشده است؛ آنچه مسلّم است اینکه لکنت علت واحدى ندارد؛ بلکه معلول علل گوناگون بدنى، عاطفى و اجتماعى و یا ترکیب این عوامل است. ناراحتى هاى عصبى، ناسازگارى هاى اجتماعى، اختلال در دستگاه عصبى و ناهنجارى هاى خفیف فیزیولوژیکى، در به وجود آمدن لکنت زبان نقش دارند.

روش هاى اصلاح و درمان لکنت زبان:
خوشبختانه امروزه روش هاى مختلفى براى درمان لکنت زبان ابداع شده است که به اختصار بیان مى کنیم.

1. روش هاى زبانى تلفظى ؛ در این روش، بر اصلاح تلفّظ و باز پرورى ریتم تنفس، تأکید مى شود.
2. روش دوجانبه یا مکمل ؛ در این روش جنبه هاى دوگانه فکر و زبان باز پرورى مى شود.
3. روش هاى روان درمانى ؛ این روش بیشتر براى افرادى به کار گرفته مى شود که دچار کشمکش هاى عاطفى و اختلالات روانى هستند.
4. روش دارو درمانى ؛ که در آن از داروهاى ضد اضطراب و آرام بخش استفاده مى شود.
5. روش رفتار درمانى ؛ بر اساس این که لکنت زبان ناشى از رفتارهاى سازش نایافته و یا نابهنجار است، در این روش به اصلاح و تغییر رفتار فرد مبتلا به لکنت پرداخته مى شود.
6. روش خود درمانگرى ؛ این روش بیشتر براى بزرگ سالانى که انگیزه قوى براى رفع مشکل خود دارند، مورد استفاده قرار مى گیرد[2].

البته این روش ها به جز روش خود درمانگرى، باید از سوى مشاور یا روان پزشک ارائه شود که در این نوشتار جاى بحث و بررسى آنها نیست.

پی‌نوشت:
[1]. براى مطالعه بیشتر ر.ک: پریرخ دادستان، روان شناسى مرضى تحولى از کودکى تا بزرگسالى، ج 3، اختلال هاى زبان، ج 3، ص 65، انتشارات سمت، چاپ اول 1379.
[2]. غلامعلى افروز، مقدمه اى بر روان شناسى و آموزش و پرورش کودکان استثنایى، ص 92 و 93، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهاردهم، 1374 ؛ همان، خود درمان گرى

منبع: اختلالات رفتارى، ابوالقاسم بشیرى؛ نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها، قم: دفتر نشر معارف، 1387.

پرسش‌های مرتبط: